Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi´nde Yargı Reformu Stratejisi Programı´nda konuştu. Erdoğan´ın konuşmasının satırbaşları şöyle:
"Adalet mülkün temelidir diyerek devleti adalet üzerinde yaşatan bir medeniyetin temsilcisi olarak bu mesele bizim önceliklerimiz arasında ilk sırada yer almıştır. 2002 yılında Türkiye´yi eğitim, sağlık, adalet, emniyet üzerinde yükselteceğimizin sözünü vermiştik. 17 yılda en büyük yatırımları bu alanlarda yaptığımızı, gerçekleştirdiğimizi görüyoruz.
Reform belgesinde yer alan kimi uygulamaları hayata geçirmeye başladık. Adalet akademisi, nöbetçi noterlik, hakim ve savcılığın uyacağı kurallar bunların bir kısmıdır. Diğer başlıkların uygulamaya geçirilmesini de bizzat yakından takip edeceğiz.
Türkiye´nin AB üyeliği sürecindeki en büyük kazanımlarından birisi de reform paketlerini geliştirmiş olmasıdır. Reformlar konusundaki kararlığımızı Ankara Kriterleri yapar diyerek devam etmiştik. Bu reformları AB istediği için değil, milletimin ihtiyacı olduğu için sahip çıkıyoruz. Bu belgenin hazırlığında da AB kriterleri gözetilmiş olmakla birlikte ülkemizin demokrasi, adalet ve insan hakları talepleri göz önüne alınmıştır.
"KAYBETTİĞİMİZ DEĞERLERİ KENDİ MEDENİYETİMİZDE BULACAĞIZ"
Ecdadımız yüreğinin ve bileğinin gücüyle ele geçirdiği coğrafyaları adaletle yönetmiştir. Kanuni Sultan Süleyman bunun için ´Kılıcın yapamadığını adalet yapar´ der. Yeni nesillere bırakacağımız en büyük miras da bu anlayış olacaktır. Her alanda kendi medeniyetimizin kodlarına, adalet anlayışına göre hareket etmeyi bıraktığımız gün kaybettiğimiz gün olacaktır.
Bugün Türkiye ayaktaysa özellikle değerlerine karşı hassasiyetine borçludur. Elbette eksiklerimiz var. Her şeye rağmen kendi medeniyetimize, kültürümüze olan bağları muhafaza ediyoruz. Biz de kaybettiğimiz değerlerimizi kendi içimizde bulacağız. Bu reformlar da bize ışık tutacaktır.
Yargı Reformu Stratejisi Belgesi, eskiden beri devam eden reformların güncellenmesiyle ortaya çıkmıştır. Amacımız tüm kurumlarımızın mülkiyet hakkına, seyahat hürriyetine, özgürlükleri kısıtlayan tüm uygulamalara karşı duyarlı olmasını sağlamaktır. Uygulamadaki aksaklıkları çözmekte kararlıyız. Bunun için ayrı ayrı çalışmalar yürütüyoruz.
Bu reform belgesiyle bize verilen sözler tutulmuyorsa da AB sürecine bağlılığımızı da ifade etmiş oluyoruz. Müzakere sürecinin bir an önce tamamlanmasının bizim gibi AB için de önem taşıdığına inanıyoruz. Yargı Reformu Strateji Belgelisini de yargı bağımsızlığının geliştirilmesi, hukukun güçlendirilmesi, makul sürede yargılanma hakkının gözetilmesi çerçevesinde hazırladık. İki temel perspektif 256 faaliyet bulunuyor. Her bir başlık uzun çalışmaların, emeklerin ürünüdür.
Burada belgedeki perspektif, amaç, faaliyetleri ana hatlarıyla ifade etmek istiyorum.
YARGI REFORMU STRATEJİ BELGESİ
TUTUKLAMA TEDBİRİ: Yargı Reformu Strateji Belgesi iki temel anlayış üzerine oturuyor. Biri hak ve özgürlüklerdir. Demokrasinin güçlendirilmesi, hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi hedefi vardır. 2002 yılından itibaren Türkiye´nin önceliklerini bu başlıklar altına almaya gayret ettik. İfade özgürlüğünü demokrasinin en önemli şartı olarak görüyoruz. Anayasa başta olmak üzere köklü değişiklikler yaptık.
Türkiye işkence kötü muameleye 0 tolerans anlayışını benimsemiştir. Bu iddialar artık geride kalmıştır. Bu kazanımları korumakta kararlıyız. Tutuklamaya yönelik yeni adımlar atıyoruz. Tutuklama tedbiri ölçülü uygulanacak. İnternet üzerinden ifade özgürlüğü yeni tartışma haline gelmiştir. Bu konuda da yeni yaklaşımlar geliştirdik. Adil yargılanma hakkı gibi birçok konuda önemli yenilikler getiriyoruz.
İkinci temel perspektif adalet sisteminin işleyişidir. Adil yargılanma hakkının korunmasını hedefliyoruz. Adalet hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması önceliklerimiz arasında olacak. Adliyede vatandaşların işlerinin kolaylaştırmasına yönelik hedefler belirledik.
ERİŞİM ENGELLEMESİ: Hak ve özgürlüklere ilişkin standartların geliştirilmesine yönelik mevzuat paketleri hazırlıyoruz. Bu konudaki davalarda kanun yolu güvencesinin artırılmasını sağlayacağız. İfade özgürlüğüne ilişkin kararların istinaf aşamasından sonra Yargıtay tarafından incelenmesini sağlayacağız. Tutuksuz yargılamayı asıl yöntem olarak görüyoruz. Bu sürelerin soruşturma ve kovuşturma için ayrı ayrı düzenlemeyi ele alıyoruz. Bir internet sitesinin tamamına değil, belli sayfanın erişiminin engellenmesine yönelik çalışmalar yapacağız.
MESLEKİ TEMİNAT: Hakim ve savcılar için coğrafi teminat getiriyoruz. Coğrafi teminat hakim ve savcıların isteği olmaksızın başka yere tayin edilememesi anlamına geliyor. Mesleki teminatlarının güçlendirilmesi hedefliyoruz. Mülakat kurulunda HSK ile yüksek mahkemelerden temsilciler bulundurulmasını amaçlıyoruz. Hakimler ve savcılar hakkında disiplin prosedürlerini yeniliyoruz. Hakimler ve savcılar kanundaki cezalarla ilgili tartışmaları ortadan kaldırıyoruz. Disiplin cezalarını da yeniden belirliyoruz. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğindeki ihraç kararına ilişkin yargı yolu açılmıştı.
HUKUK FAKÜLTELERİNE DÜZENLEME: Reform belgemizin üçüncü amaç başlığı insan kaynaklarının nitelik ve niceliğinin artırmasıdır. Hukuk fakültelerinin eğitim süresi ve başarı ölçütünü yeniden belirliyoruz. Eğitim süresinin 5 yıla çıkarılması, kontenjanın azaltılması gibi düzenlemeler planlıyoruz. ÖSYM tarafından yapılacak sınavda belli puan alanlar avukatlık stajına başlayabilecek. Hakim, savcı ve noter olabilmek için de özel meslek sınavlarına girilmesi gerekecek. Devlet ve vakıf üniversitelerini kalite ekseninde otokontrole sevk etmeyi planlıyoruz.
Hakim ve savcı yardımcılığı müessesinin getiriliyor olması başka bir yeniliktir. Mezun olanlar önce yardımcı olacaklar, ardından yeni bir sınavla mesleğe geçecekler. Mesleğe kabuller yardımcılar arasından yapılacak.
DAVALARDA MAKUL SÜRE: Dördüncü amaç başlığı performanstır. HSK bünyesinden performans ölçüm ve takip merkezi kuruyoruz. Uzun süren davalar bu sistemle takip edilecektir. Gerekiyorsa yargı bağımsızlığına halel getirilmeden uzama sebeplerinin çözümü sağlanacak. Uzun süren soruşturma ve davaları takip etmek için 2019 başı itibariyle başlamıştık. Makul sürede yargılanma hakkı için mahkeme ve savcılıklar için farklı performans kriterleri oluşturacağız.
İstinaf mahkemelerini güçlendiriyoruz. 11 istinaf mahkemesi bulunuyor. Önümüzdeki dönemde 4 bölge adliye mahkemesi daha faaliyete geçecektir. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın beyanlarının alınabilmesi ve dilekçe sunabilmesi sağlanacak. Mahkeme nöbet sistemini geliştirerek 24 saat esasıyla hizmet vermesini planlıyoruz. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız yabancı ülke tarafından verilen kararlarla ilgili önemli sorunlar yaşayabiliyor. Yurtdışındaki vatandaşlarımızın da sıkıntılarını çözüyoruz.
AVUKATLARA ERİŞİM HAKKI: Beşinci amaç başlığı savunma hakkının etkin kullanımının sağlanmasıdır. Savunma hakkı ayrı bir amaç başlığı altında düzenlenmiş bulunmakta. Avukatların bilgi ve belge temini için yetkilerini geliştiriyoruz. Kira ve eser başta olmak üzere belirli değerin üzerindeki bazı sözleşmelerin, bağış ve ölüm gibi işlemlerin avukat yardımıyla hazırlanması zorunlu olacak. Avukatlık hizmetlerinin vergilendirilmesi konusundan iyileştirici düzenlemeler yapıyoruz. Çocuk mahkemelerindeki uyuşmazlıklarda olduğu gibi aile hukukunda da avukatlık ücreti vekaleti bedelini indiriyoruz.
Maaş ve özlük haklarının yetersiz olması nedeniyle kamuda nitelikli avukat çalıştırmak güç oluyor. Kamuda görev yapan avukatlarla ilgili sorunları çözüyoruz. Türk avukatlık camiası uluslararasında faaliyet gösterecek şekilde hızlı bir girişim içindedir. Avukatların mesleki kariyeri gelişiyor. Avukatlara da yeşil pasaport hakkı vererek uluslararası faaliyetlerini kolaylaştırmayı hedefliyoruz.
TANIKLIK UYGULAMASI: Altıncı başlık adalete erişimin kolaylaştırılması. Sürelerin farklı olması karışıklıklara neden olmuyor, mağduriyetlere de yol açıyor. Görevsizlik ve yetkisizlik nedeniyle bozma kararı verilme oranı oldukça yüksektir. Bu durum yargılama sürecini uzatıyor. Tanıklık uygulaması, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasına doğrudan etki eden yöntemdir. Tanıklığı zorlaştıran uygulama ve yaklaşımların ortadan kaldırılmasına yönelik çalışma yapılacak.
Yedinci amaç başlığı ceza adalet sisteminin artırılmasıdır. Cumhuriyet Savcılarının yetkileri genişletilecektir. Yeterli şüphe kavramı basit şüphe olarak tatbik edilmekte bu da dava sayısını artırmaktadır. Küçük soruşturmalarda dahi Cumhuriyet savcıları tarafından dava açılmaktadır. Şüphelilerin yüzde 52´si hakkında kovuşturmaya yer verilmemiştir. Sistemi mahkumiyet ihtimali az olanlar için açılmaması yönünde geliştirmemiz gerekiyor. Uzlaşma uygulamasını genişletmeyi hedefliyoruz. Cezada pazarlık yöntemini getirmeyi planlıyoruz. İddianamenin iade kapsamı yeniden düzenlenecek.
Soruşturmaların kalitesinin artırılması için hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta istihdamı sağlanacaktır. Emniyette görev yapacak hukukçuların çoğalması görevlerin gereği gibi yerine getirilmesini sağlayacaktır. Konusu suç teşkil eden bazı basit fiillere yönelik bazı usuller getirilecektir. Şahsa karşı işlenen suçların nitelikli hallerinin şikayete bağlı hale getirilmesi planlanıyor.
ÇOCUKLARIN YARGILANMASI: Bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocuklar için özel mekanizma içinde değerlendirilecektir. Sosyal tedbirlerle takip edilmesi kendilerine iyi bir gelecek kurmak için desteklenecektir. Çocuklar hakkındaki davaların ilk derece yargılama ile istinaf ve temyiz incelemeleri öncelikli olarak yapılacak. Yaşlı, hamile ve çocukların cezalarının cezalarının evde infazı sağlanacaktır.
Stratejimizin sekizinci amaç başlığı yargılamanın sadeleştirilmesi ve etkinliğinin artırmasıdır. Uyuşmazlığın hızla çözümlenmesi için bir yargılama usulü ihdas edilecektir. 5 bin liranın altındaki tebligatların hızlı bir sürede çözümü sağlanacaktır. Yargı harçlarının hesaplanması mahkemelerin iş yükünü artırmaktadır. Yargı harçlarında da basitlik sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır.
NOTERLİK UYGULAMASI: Noterlik sayısını artıracağız. Sayının artması vatandaşların işlerini kolaylaştırmıştı. Her asliye hukuk mahkemesi çevresinde noterlik kurulması zorunlu hale gelecek. Bu kurumun daha işlevsel hale gelmesi temin edilecek. Noterliklerin resmi çalışma saatleri dışında ve tatil günlerinde de hizmet sunmasını da nisan başı itibariyle başlatmıştık.
Dokuzuncu amaç başlığı alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin oluşturulmasıdır. Uzlaşma şikayete bağlı suçlar ve kanunda öngörülen bazı suçlar için yapılmıştır. Geçtiğimiz yıl 380 bin dosya gönderildi. Uzlaşma ile sonuçlanan 350 bin olmuştur. Şiddet içermeyen uzlaşmalarda aile arabuluculuğu getirilmesi sağlanacaktır. Açılan dava hakim tarafından arabuluculara havale edilecektir.
Böylece dokuz amaç başlığı altında toplamda 63 hedef ve 256 faaliyeti kapsayan belgemizi özetlemiş olduk. Bu belge bakanlığımızın hukuk fakültelerinden barolara kadar geniş bir yelpazede yaptığı istişareler sonucu ortaya çıkmıştır. Amacımız milletin adalet duygusunu güçlendirecek, hukuka güveni tahkim edecek bir yargı uygulamasını hayata geçirmektir. Bu belgede yer alan hususların kanun ve diğer düzenlemeler konusunda sizlerin katkılarını almayı sürdüreceğiz.