Dul ve yetim kadınlara birden fazla aylık veya gelirin nasıl bağlanacağı konusu, değişik zamanlarda çıkan farklı kanunlar dolayısıyla, vatandaşın kafasını karıştırıyor.
Aynı anda hem eşinden hem de anne-babadan aylık bağlanması, ölen kişilerin sigorta statüsü, ölüm tarihleri, cinsiyet ve aylık bağlanacak kişinin hangi statüde çalıştığına/emekli olduğuna göre değişiyor.
5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası´nın yürürlüğe girdiği 30 Eylül 2008 tarihinden önce SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve bankaların emeklilik sandıkları her biri ayrı kurallara tabi idi. Daha önce, eş veya anne-baba farklı sosyal güvenlik kurumlarına (biri SSK, diğeri Bağ-Kur´a) tabi ise aynı anda hem eşten hem de anne ? babadan aylık bağlanabiliyordu.
5510 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle kız çocuklarının aynı anda eş ve anne-babadan dolayı aylık alma imkânı ortadan kalktı. Hem eş, hem de anne-baba 30 Eylül 2008 tarihinden sonra ölmüşse, kız çocuklarının aynı anda dul ve yetim aylığı alması mümkün değil.
Ancak, eş ya da anne-babadan birisi 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölmüşse, sigorta statüleri de farklı ise her iki aylığı birden almak mümkün.
AYM´NİN İPTAL KARARI
Anayasa Mahkemesi 5510 sayılı yasayı, daha önce işe başlayan devlet memurları yönünden iptal ettiği için, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu´na tabi olarak işe başlamış olan kişiler ve bunların hak sahipleri bu sınırlamanın dışında tutuluyor.
1 Ekim 2008 tarihinden önce memuriyete başlamış olanlar ile bunların hak sahipleri 5510 sayılı yasadan etkilenmiyorlar.
Dolayısıyla SSK´dan emekli aylığı almakta olan Hatice hanımın eşi SSK´ya, babası Emekli Sandığı´na tabi olduğu için babasının ölümünden dolayı üçüncü aylığı alma hakkı bulunuyor. Üç aylığı da kesinti olmadan tam olarak alabilir.
ÇALIŞAN KADINA SSK VE BAĞ-KUR´DAN YETİM AYLIĞI YOK
Kız çocuğu çalışmıyorsa ve bekârsa bu durumu devam ettiği müddetçe, hangi statüde olursa olsun anne-babasından dolayı yetim aylığı almaya devam eder, evlendiğinde ise kesilir.
Kız çocuğu çalışmaya başladığında SSK veya Bağ- Kur´dan bağlanan yetim aylığı kesilir. Eğer yetim aylığını Emekli Sandığı´ndan alıyorsa SSK veya Bağ-Kur statüsünde çalışmaya başladığında aylık kesilmez. Fakat memur olarak bir işte çalışmaya başlarsa Emekli Sandığı´ndan bağlanan yetim aylığı kesilir.
BİRDEN FAZLA BAĞLANAN GELİR VE AYLIKLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ
1 Ekim 2008´den sonra bağlanan aylık ve gelirler:
-Hem malullük hem de yaşlılık aylığına hak kazanana, aylıklardan yüksek olanı; eşitse yalnız yaşlılık aylığı bağlanır.Yaşlılık aylığı ile dul aylığı bağlanırsa her ikisi de tam ödenir.
-Ana ve babadan ayrı ayrı hak kazanana, yüksek aylık tam, düşük yarım ödenir.
-Birden çok çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en çok ödemeye imkan veren 2 aylıktan yüksek tam, düşük yarım ödenir.
-Hem eşinden hem ana ve babasından ölüm aylığına hak kazanan tercih yapabilir.
-Dul kaldıktan sonra ikinci eşini de kaybedenler iki eşinden kalan aylıklardan birini tercih edebilir. Eşlerden biri iş kazasından ya da meslek hastalığından dolayı ölmüşse, yüksek aylığın tamamı, düşük olanın yarısı ödenir.
1 Ekim 2008´den önce gelir ve aylık alırken, 1 Ekim 2008´den sonra yeni bir dosyadan gelir ve aylığa hak kazananlar:
-2008´den önce yaşlılık aylığı alırken sürekli iş göremezlik geliri bağlananlara yüksek olan yaşlılık aylığı tam, az olan sürekli iş göremezlik geliri yarım ödenir.
-2008´den önce Emekli Sandığı´na tabi eşinden ölüm aylığı bağlanana SSK´lı babadan yetim aylığı bağlanırsa ikisi de tam ödenir.
-2008´den önce ölen SSK´lı eşinden dul aylığı alırken SSK´lı babasından dolayı yetim aylığına hak kazanan kişi tercih yapabilir.
BİRDEN FAZLA AYLIK VE GELİR HANGİ DURUMLARDA BAĞLANIR?
-Anne-baba Emekli Sandığı´na tabi ise ölüm tarihleri ne olursa olsun hem eşten hem anne-babadan iki aylık alınabilir.
-Koca Emekli Sandığı´na, anne-baba SSK´ya tabi ise iki aylık bağlanır.
-Koca Emekli Sandığı´na, anne-baba Bağ- Kur´a tabi ise anne-baba eğer 1 Ekim 1972 ? 3 Ekim 2000 veya 8 Ağustos 2001-2 Ağustos 2003 tarihleri arasında ölmüşse ve kocasından bağlanan aylığı brüt asgari ücretin (bin 647 TL) altında ise Bağ-Kur maaşını da alır, aksi takdirde ikinci aylığı alamaz.
-Kocası Emekli Sandığı´na, anne-babası Bağ-Kur´a tabi, anne-babanın ölüm tarihi yukarıdaki tarihlerin dışında ise iki aylık bağlanır.
-SSK ve Bağ-Kur´lular açısından hem koca, hem de anne-baba aynı sigortaya tabi ise ölüm tarihi ne olursa olsun iki aylıktan birini tercih eder veya fazla olan aylık bağlanır.
-Anne-baba SSK´lı, koca Bağ-Kur´lu veya tersi durumda ise bunlardan birinin ya da ikisinin 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölmüş olması durumunda her iki aylık bağlanır. Hem anne-baba, hem de koca 30 Eylül 2008´den sonra ölmüş ise tercih ettiği aylık bağlanır.
-Koca SSK´lı, anne-baba Bağ-Kur´lu ve 1 Ekim 1972 - 3 Ekim 2000 veya 8 Ağustos 2001 - 2 Ağustos 2003 arasında ölmüş ise SSK maaşını tam alır. Geliri brüt asgari ücretin altındaysa Bağ-Kur maaşını da alır.
REDDİ MİRAS DUL VE YETİM AYLIĞINI ENGELLEMEZ
Borçlarından dolayı eşinin veya anne-babasının mirasını reddedenler dul ve yetim aylığı haklarını korurlar. Mirasın reddedilmesi hak sahiplerinin dul ve yetim aylığı almasına engel teşkil etmiyor.
ÖLÜM AYLIĞI İÇİN EN AZ 5 YIL PRİM ŞART
Sigortalı çalışırken ölmüşse, eş ve çocuklarına dul ve yetim aylığı bağlanabilmesi için belli sürede prim bildirme koşulu bulunuyor. Ölüm aylığı bağlanabilmesi için SSK statüsündeki sigortalı adına en az 5 yıl sigortalı olup 900 gün prim bildirilmiş olması gerekiyor. İki koşulun bir arada sağlanması zorunlu.
Sigortalı Emekli Sandığı veya Bağ-Kur statüsünde ise hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için en az 1800 gün prim bildirimi yapılmış olması gerekiyor.
Ölüm aylığı bağlanabilmesi için Bağ-Kur´lu sigortalının prim borcu olmaması lazım. Eksik günler varsa Emekli Sandığı ve Bağ-Kur´da hizmet borçlanması ve geçmişte borcundan dolayı dondurulan sürelerin canlandırılması mümkün.
SSK statüsündeki sigortalılar için askerlik borçlanması gibi yollarla eksik süreleri borçlanma ile tamamlama olanağı bulunmuyor. Çalışılan süre geçerli kabul ediliyor.
Kaynak: Habertürk